Kompañia Lifetech fornese tan internet ilegál ba Telemor

Polísia Nasionál Servisu Investigasaun Kriminal (PNSIK) no Information Technology (IT) identifika tan kompañia Lifetech, ne’ebé servisu direta ho kompañia Telemor hodi  fornese internet ilegál ho kapasidade 350 MB.

PNSIK iha Kuarta (25/11/2020), kontinua lori suspeitu Diretór Jerál Kompañia Telemor ho inisiál TVB ba Timor Plaza CBD 2 no CBD 4, hodi halo identifikasaun no hamate koneksaun liña transmisaun fibra ótika entre kompañia Telemor no Elite Computer.

Liu husi prosesu identifikasaun ne’e IT identifika tan kompañia mate-klamar ida ho naran Lifetech ne’ebé halo servisu direta ho Telemor fornese internet ho kapasidade 350 MB. Nune’e identifika tan katak, total koneksaun internet ilegál ne’ebé tama husi Indonézia mai Timor-Leste hamutuk 1 GB (GigaByte).

Hafoin halo identifikasaun ba sistema internet, ekipa print sai dadus hotu-hotu kona-bá koneksaun internet  nu’udár evidénsia ida hodi entrega ba iha Ministériu Públiku (MP).

Suspeitu Chief Executive Officer (CEO) Telemor TVB akompaña direta husi ninia Advogadu Pedro Aparicio hatudu kolaborasaun di’ak no fó esplikasaun detalladu kona-bá servisu sira  halo.

Antes ne’e, Servisu Investigasaun Kriminál (SIK) hatudu  uluk sistema  koneksaun data center kompañia Elite Computer nian ne’ebé  liga ba liña  Ministériu sira, inklui hamate  mós sistema rede koneksaun internet husi kompañia Elite Computer ne’ebé mak monta iha tore Telemor iha postu administrátivu Balibo-Bobonaro.

Ekipamentu ne’ebé mak PNSIK sobu hanesan Microwave ida no access  point  ida ne’ebé  kompañia Elite monta iha tore Telemor      hodi halo ligasaun  ou koneksaun rede internet ho kompañia PT Nap iha Atambua-Indonézia, hodi fornese internet ilegál husi Indonézia ba kompañia Elite Computer, hodi hatutan ba Telemor.

PN: Ne’e hamoe Governu

Prezidente komisaun A Parlamentu Nasionál (PN), Joaquim dos Santos, konsidera kazu liga internet ilegál ne’ebé Elite Computer monta iha Balibo, hodi simu liña internet husi Atambua-Indonézia mai Balibo no mai Díli, ne’e hamoe Governu, tanba ne’e sé mak envolve tenke responsabiliza ba aktu ne’ebé sira halo.

“Situasaun ne’e grave tebes, signifika buat ruma la loos iha instituisaun balun nia-laran, tanba ida ne’e fó risku ba komportamentu no obedese legál nia efeitu, buat bolu dehan escândalo ida ne’e la kura, moras ne’e sei belar bei-beik, haree ba efeitu polítiku bele fó negativu marjen interpretasaun negativu iha implementasaun lei iha rai-laran. Fó ezemplu mais sira la kumpre ne’e escândalo halo moe ita-nia Governu besik tinan 8 ita la konsege kontrola ita-nia Governante sira, la moe signifika kulit-mahar liu karau nia kulit. Ha’u husu ba Governu no órgaun kompetente atu ezerse sira-nia funsaun atu koriji kedas hahú agora”, Prezidente komisaun A PN ne’e ba jornalista sira iha PN, Kuarta (25-11-2020).

Joaquim hateten, MP tenke ezerse ninia funsaun hodi halo investigasaun ba sé de’it mak envolve iha aktu refere, tanba hahalok ne’e hamoe Estadu.

“Kazu konektór internet ilegál, ha’u hanoin Ministériu Públiku (MP) tenke ezerse nia kompeténsia atu halo fiskalizasaun kriminál ba kazu refere, tanba laiha perdaun ba sé de’it, ita-nia ema importante kongkalikong ho ema estranjeiru tenke lori sira ba tribunál labele halo escândalo ba ita-nia rai, atu ema seluk bele julga ita, ita Estadu direitu, maibé la respeita lei. Realidade hatudu iha loron 24, fulan ne’e, Servisu Investigasaun Kriminál (SIK) Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) kaptura ona jestór Telemor, tanba haree situasaun ne’e grave, tanba hahú estabelese to’o ohin loron”, tenik deputadu bankada FRETILIN ne’e.

Deputada bankada CNRT, Virgínia Ana Belo, hateten, CNRT apoia SIK PNTL sobu konektór liña internet ilegál ne’e, maibé tenke halo investigasaun ho kuidadu, sé la’e fó impaktu ba sistema internet iha Timor-Leste.

“Ha’u hanoin sira servisu di’ak durante tinan barak ona, maibé tenke antesipa ita-nia komunikasaun TT, Telemor no Telkomcel ne’ebé iha interkoneksaun ba malu perigozu, ida agora detein ne’e Chief Executive Officer (CEO) Telemor nian ita tenke haree parte seguransa nian iha impaktu ou la’e, sira dada-an bele fó impaktu ba ita-nia sistema iha finansa, orsamentu bele la la’o. Tanba ne’e, autoridade sira tenke halo ho kuidadu atu labele fó impaktu ba Estadu, agora foin kaer toman signifika akontese iha tinan barak ona, agradese konsege detekta buat ida ne’e, buka tuir ema sira ne’ebé iha ninia kotuk, ha’u fiar ema iha kotuk barak tebes”, tenik deputada bankada CNRT ne’e. avi/ety