Tuir dekretu lei númeru 14/2016 de Junho rejimi de kontrolu tabaku, bandu sidadaun Timor-oan atu fuma iha fatin públiku, tanba bele kauza ba ema seluk nia vida bele hetan moras.
Tanba ne´e mak iha Kinta (28/12/18) Autoridade Inspeksaun no Fiskalizasaun ba aktividade Ekonómika no Sanitária Alimentar (AIFAESA) halo sosailizasaun dekretu lei númeru 14/2016 de Junho rejimi de kontrolu tabaku ba iha Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Munisípiu Díli atu bele hamutuk ho AIFAESA atu halo prevensaun ba ema fuma sigaru iha fatin púibliku sira, hanesan edifisiu públiku, no ba transporte públiku sira hanesan mikrolet bis, no motorista ne´ebé kondus motorizada.
``Wainhira la kumpri dekretu lei númeru 14/2016, ami hetan sei aplika sansaun mak haruka selu multa U$50 too 75´`,esplika Responsavel Juridiku AIFAESA Manegas Nico Crisanto, ba jornalista sira Kinta (28/12/18) iha Kuartel PNTL Díli.
Alende ne´e Segundu Komandante PNTL Munisípiu Díli Superintendente Assistente Euclides Belo, sei orienta membru PNTL liu-liu Tranzitu sei halo kontrolu transporte públiku sira, wainhira hetan kondutor mak fuma sigaru iha kareta laran sei hapara hodi aplika sansaun haruka selu multa Estadu.
`Dekretu lei númeru 14/2016 regula ema fuma tabaku, wainhira kondus hela kareta, iha fatin públiku no iha fatin ne´ebé mak ema la fuma mas ita fuma, ne´e sei kona sansaun hotu kedas. Lei la´os dehan bandu ema, maibe provisão ba fatin sira balun ne´ebé mak atu fuma hodi nune´e labele afeta ba ema nia saúde. Hanesan autoridade seguransa iha kbiit atu eduka ema, tanba ne´e ami sei halo implementasaun, liu-liu seksaun trânsito haree motorista ne´ebé mak lori motor halai dadauk fuma sigaru, prende kedas iha fatin depois komunika kedas ba AIFAESA atu fó multa motorista``, dehan Euclides Belo.
Ofisial ba Kontrolu Tabaku husi Organizasaun Saúde Mundial, Leonito Soares Pinto, hateten, tuir dadus husi Ministériu Saúde katak, Timor-oan ne´ebé konsumu tabaku atinji 70%.
``Tuir dadus demokrafi iha survey 2009 no 2010 nian nomós fator survey ida mak risku moras la hadaet iha Timor-Leste ne´ebé hala´o husi Universitariu Timor-Lorosae (UNTL) Ministériu Saúde hatudu katak, mane adulto ne´ebé fuma iha Timor-Leste hamutuk 70%, ne´e fó dezafiu boot ida ba iha ita nia nasaun Timor-Leste, se ita hotu la halo koloborasaun hamutuk oinsa la haree ba asuntu ne´e´´,dehan Leonito Soares Pinto.avi