CNRT ezije PM Taur implementa rezolusaun konferénsia AMP ho sériu

Bankada Kongresu Nasionál de Rekonstrusaun Timorense (CNRT- sigla portugés), Adérito Hugo da Costa, husu Primeiru Ministru (PM), Taur Matan Ruak atu kumpri hodi implementa rezolusaun konferénsia Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) ba daruak nian ho sériu, iha ne’ebé foka mos ba asuntu remodelasaun ba VIII Governu nune’e bele konkretiza nia kompromisu eleitoral ne’ebé hato’o ona ba povu durante kampaña.

Tuir Adérito Hugo, asuntu remodelasaun ho proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE 2020) ne’e, tenke aprezenta dala ida ba Parlamentu Nasionál hodi bele foti desizaun.

 “Depende ba Primeitu Ministru, no depende ba AMP, reformula tiha estrutura mak aprezenta ka halo rua ne’e dala ida kedas. Ha’u la reprezenta CNRT, maibé ha’u hanesan pessoal deputadu ida husi bankada CNRT, opiniaun pessoal hanoin katak, bele aprezenta rua ne’e hotu, ou bele halo uluk ida no ida seluk tuir fali. Maibé tenke sériu para ita haree no tau asuntu ne’ebé interesse nasionál nian, interesse kompromisu eleitoral nian, no interesse Estadu nian mak iha oin no iha aas, nune’e lori mandatu ida VIII Governu ne’e ba tinan 5 ne’e, bele konkretiza, ho realiza kompromisu eleitoral, ne’ebé hateten atu dada ahi ba povu, restu ne’ebé hela 25% ne’ebé seidauk hetan enerjia elétrika, no seluktan, nune’e konkretiza mandatu ida ne’e, ho realiza kompromisu eleitoral, dada ahi, estrada ba povu hotu, bele andamentu ba buat sira ne’e hotu. Kuandu país ida depende loos ba OJE, hanoin tenke kreativu para orsamentu ne’e bele sirkula ba povu, nune’e dezenvolvimentu ekonomia bele la’o no kresimentu ekonomia bele iha, no kampu traballu ida 60 mil ne’e bele iha, la’os pronunsia de’it iha palku”, hateten deputadu CNRT ne’e ba jornalista sira iha PN, Segunda(16/12/2019).

Deputadu AMP ne’e mós konsidera, ezekusaun orsamentu jeral Estadu tinan 2019 nia kontrariu ho ministériu ne’ebé ministru iha ho ida ne’ebé enkarregadu hela.

Deputadu ne’e mós afirma tempu ba diskusaun proposta OJE 2020 ne’e sei sufisiente, tanba sei iha fulan Dezembru nia laran.

Kona ba asuntu disolusaun Parlamentu Nasional, nia hateten, ne’e so Prezidente Repúblika mak iha kompetensia atu pronunsia dissolve PN ba Eleisaun Antesipada(EA) ka lae, maske jurista sira fó sai ona nia opiniaun iha públiku katak, bainhira OJE 2020 ne’e la konsege hetan aprovasaun iha fulan Janeiru tinan 2020, mak Xefe Estadu tenke dissolve PN hodi ba EA.

“Tinan barak akontese ona duodésimu, kuandu orsamentu foun ne’e aprova tarde, ita-nia sistema lei jestaun finanseira mós prevê hela, ba rejime duodésimu ne’e,  por volta 200 milloens, atu sustenta despeza saláriu vensimentu Janeiru to’o Febreiru to’o OJE ne’e aprova, tanba ne’e ita iha hela tempu. EA ita infrenta ona, dissolve PN mós ita infrenta ona, ne’eduni la’os buat foun ba ita, maibe kompetensia PR nia atu anunsia”, dehan Hugo.

Deputadu CNRT ne’e mós lakohi pronunsia uluk polítika partidu nian kona bá vota kontra ka a favór ba proposta Orsametu Jerál Estadu tinan 2020 ne’e, maske governu konsege reduz ona.

Maske iha momentu Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, deside retira proposta orsamentu refere iha Parlamentu Nasionál, promete ona atu aprezenta hikas ba Parlamentu Nasionál iha loron 13 fulan Dezembru ne’e, maibe lakonsege, ho razaun sei altera livru orsamentu sira ne’ebé aprezenta dahuluk nian.

Tanba ne’e, tuir informasaun ne’ebé GMN asesu, oitavu governu konstitusional, sei aprezenta hikas proposta, OJE tinan 2020 ne’e iha  loron 19 fulan Dezembru ne’e.

Entretantu iha konferénsia daruak Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) ne’ebé hala’o iha dia 16, fulan Novembru, tinan ne’e, liu husi rezolusaun N0.2/2019 ho nia rezultadu mak aprezenta pontu ualu maka hanesan, 1.AMP Kontinua fo fiar ba lideransa nain tolu hanesan Prezidente AMP, Kay Rala Xanana Gusmão, Porta Voz AMP, Taur Matan Ruak no José dos Santos Naimori Bukar hanesan atu tau-matan ba AMP nia lala’ok   kontinua fó kbiit ba Konsellu Diretivu AMP atu koordena no fasilita komunikasaun entre Parlamentu Nasionál no Governu hodi alkansa objetivu ba povu nia moris di’ak.

 Ba Pontu Daruak, AMP observa katak membru Governu ne’ebé ladauk kompletu kontinua lori prejuizu ba implementasaun programa Governu Daualuk, inklui afeta ba planu asaun anuál no ezekusaun orsamentu anual.

Tanba ne’e, solisita Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak atu (a) halo nafatin komunikasaun ho Prezidente Repúblika hodi asegura tomada pose ba membru Governu indijitadu sira inklui husu Xefi Estadu Lu-Olo Jusitifika formalmente nia pozisaun konaba membru governu ne’ebe indijitadu.

Iha  Datoluk nian, AMP endosa planu asaun anuál no orsamentu ba tinan 2020  ne’ebé  aprezenta husi portavóz AMP  nu’udar mós Primeiru-Ministru Governu Daualuk ho observánsia komentáriu no sujestaun ne’ebé aprezenta obra husi kada responsável Komisaun Parlamentár (Komisaun A to’o G)  ba kada setór no liña ministerál,  inklui nosaun atu halo hikas ezersísiu hodi redús montante orsamentu jerál Estadu 2020.

Iha da haat,  AMP solisita Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak  ho apoiu husi Parlamentu Nasionál  halo esforsu hotu  ba asegura pagamentu dívida Governu nian iha área infraestrutura.

Ba da lima  AMP apoiu desizaun Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, kona-ba Unidade Planeamentu  Monitorizasaun no Avaliasaun atu nia nafatin eziste ho alterasaun ba nia kompeténsia   haree  ba planu quinquinal no foku ba avaliasaun ezekusaun programa.

Ba da nen, AMP rekomenda ba Konsellu Diretivu atu estabelese ekipa   ho Konsellu Diretivu nia supervizaun  presta apoiu tékniku  iha ámbitu koligasaun AMP nian inklui halo aperfeisoamentu ba proposta projetu Lei Orsamentu Jerál Estadu 2020.

Ba da hitu, AMP konsidera nosaun  atu halo remodelasaun ba Governu Daualuk  hodi responde ba nesesidade dezenvolvimentu nasaun nian  liu liu kontribui ba hadi’a dezempeñu Governu nian.

Ba da ualuk, Rezolusaun ne’ebé aprovadu iha konferénsia daruak AMP ne’e aplika ho karáter vinkulativu, Rezolusaun ida-ne’e hahú vigora iha loron ne’ebé hetan ona aprovasaun iha konferénsia daruak AMP ne’e.Say/Ety